Jak od XIX wieku zmieniał się mundur leśnika

Mundur wyróżnia leśników spośród innych grup zawodowych. Jest symbolem służby państwowej pozwalającym łatwo identyfikować ludzi lasu. Towarzyszy nam prawie 200 lat i choć zmieniał się wielokrotnie, to do dzisiaj zachowały się dwa podstawowe elementy: symbol orła i haftowane liście dębowe.

Pierwszy wzór polskiego munduru leśnego ustalił car Aleksander I, wydając dekret 13 grudnia 1819 r. Określił w nim szczegółowo krój i barwę stroju oraz wzór dystynkcji służbowych. Jednocześnie dotychczasowa Administracja Leśna Rządowa została podniesiona do rangi Królewskiego Korpusu Leśnego. Warto w tym miejscu podkreślić, że podobne wyodrębnienie Korpusu Leśnego w Rosji nastąpiło dopiero w 1837 r.
Oficerowie i straż
Dekret dzielił leśników na osiem klas mundurowych w zależności od stanowiska. Klasy I-VI stanowiły Leśny Korpus Oficerski, pozostałe – Straż Leśną.
Oficjalistom leśnym z klas oficerskich przysługiwał mundur wielki. Składał się z fraka w kolorze ciemnozielonym z kołnierzem stojącym i 17 guzikami z polskim orłem, ciemnozielonego kapelusza, spodni wpuszczanych w buty (świątecznych w kolorze białym lub powszednich – ciemnozielonych), półpalonych butów oficerskich.
Mundur mały (codzienny) to surdut ciemnozielony z jasnozieloną wypustką i guzikami z orłem, pantalony szare z lampasem i ciemnozielona furażerka. Był także vicemundur, czyli mundur bez haftów i dystynkcji, oraz płaszcz wykonany z szarego sukna z jasnozielonym kołnierzem.
Strażnicy nie mieli orła na guzikach, nosili go za to na kaszkietach stanowiących ówczesne nakrycie głowy. Zobowiązano przy tym urzędników do noszenia mundurów, ile razy są w pełnieniu obowiązków służbowych i kiedy się Zwierzchnikom przedstawiają.
Mundur przejściowy
Po upadku powstań narodowych zlikwidowano odrębność polskiej administracji leśnej. Po odzyskaniu niepodległości władze Rzeczypospolitej stanęły przed zadaniem zaopatrzenia leśników w mundury. Początkowo ustalono, że w okresie przejściowym będą one spuścizną po państwach zaborczych.
Pierwszy wzór na ziemiach zachodnich był związany z pruską administracją leśną. Kapelusz zastąpiono w nim rogatywką z orłem, która była w kolejnych latach jedynym wspólnym elementem leśników na terenie całego kraju. Po 1919 r. ubierali się oni w sorty munduru wojskowego z demobilu używane aż do 1930 r. Wyróżniały się one wysoką stójką z aksamitnymi dystynkcjami. Dodatkowe wyposażenie stanowiła lornetka i broń myśliwska, gdyż łowiectwo było nieodłącznie związane z administracją leśną.
Dwie kolejne zmiany
1 marca 1930 r. wydano Rozporządzenie Rady Ministrów o umundurowaniu i odznakach służbowych funkcjonariuszów ALP. Ujednoliciło ono mundury leśników w II RP. Odtąd składał się on z kurtki, spodni, płaszcza i czapki w kolorze khaki. Na czapce, nad otokiem, podobnie jak na guzikach, znajdował się symbol orła. Na otoku gałązki dębowe. Kurtka miała krój wojskowy, na stojąco-wykładanym kołnierzu znajdowały się aksamitne dystynkcje.
Kolejna zmiana wzoru munduru nastąpiła w rok po zakończeniu II wojny światowej. Wprowadzono wtedy marynarkę z wykładanym kołnierzem, bryczesy oraz czapkę typu maciejówka. Nadal widoczny był silny związek z krojem wojskowym. W kolejnych latach powoli odchodzono od militarnego wzorca stroju leśnego.
Rok 1998 i 2018
Zasadnicza reforma mundurowa nastąpiła w roku 1998, kiedy ustalono nowy wzór munduru. Podzielono go na trzy osobne kategorie: wyjściowy, codzienny i terenowy. Ustalono precyzyjną symbolikę, zmieniono wzór orła na czapce.
Mundur wyjściowy o mniej militarnym charakterze używany jest w sytuacjach oficjalnych. Spodnie, marynarka i krawat w kolorze oliwkowym, dodatki skórzane, ciemnobrązowe.
Mundur codzienny składa się z koszuli, krawata, spodni, kamizelki lub swetra, wszystko w kolorze oliwkowym. Nowością było wprowadzenie munduru terenowego ze wzorem panterki.
Zmiany te przetrwały prawie dwadzieścia lat. 19 grudnia ub. roku minister środowiska wydał rozporządzenie w sprawie wzorów mundurów leśnika i oznak dla osób uprawnionych do ich noszenia. Wprowadza ono podział na mundur wyjściowy i codzienny. Zrezygnowano z osobnego wzorca terenowego. Rozporządzenie to odświeża mundur wyjściowy, wprowadzając w nim niewielkie zmiany. Bardziej znaczące różnice dotyczą munduru codziennego, który będzie miał odtąd kilka wersji zaprojektowanych zgodnie z nowoczesnymi trendami.