Poetycki Poznań oczami Mariusza Grzebalskiego

– W ciągu osiemnastu lat – mówi Mariusz Grzebalski, szef wydawnictwa Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu – wydaliśmy 250 książek z całej Polski.

Na początku chodziło o wyciągnięcie z cienia autorów miejscowych, żyjących w mieście powszechnie uważanym za niepoetyckie. –  Ale wkrótce okazało się, że aż tylu interesujących poetów w Wielkopolsce nie mamy – dodaje.  Wtedy – obok serii Wielkopolska Biblioteka Poezji – powstała bardziej uniwersalna Biblioteka Poezji Współczesnej.

Wielkopolska, Poznań
W ramach tej pierwszej (ukazuje się od 2006 r.) swoje tomiki publikowali m.in. Edward Pasewicz, Marta Grundwald, Adam Wiedemann (urodzony w Krotoszynie!) czy Kira Pietrek. Tu także ukazały się: wielkopolska antologia Słynni i świetni, a także opracowania krytyczne pod red. Piotra Śliwińskiego (ostrowianina) omawiające dorobek m.in. Krystyny Miłobędzkiej czy Stanisława Barańczaka.
Bibliotekę Poezji Współczesnej także współtworzą poeci związani z Poznaniem – na różne sposoby. Są to często osoby bardzo młode, choć nie brakuje wśród nich i 70-latków. O renomie serii świadczą coroczne nagrody literackie przyznawane autorom wydawanych tu książek.
Kogo wymienia Grzebalski? Chociażby Biankę Rolando, Kopyta czy Ostrychacza – przyjezdnych, którzy doskonale wtopili się w kulturalny krajobraz miasta. Fluktuacje są oczywiście nie do uniknięcia. Wyjechali z Poznania Krynicki, Pietrek, Pasewicz czy kaliszanin Sośnicki.

Brak wspólnoty
Tworzą tu także dwie uzdolnione 30-latki, polonistki po UAM – Joanna Żabnicka i pochodząca z Wrześni Jolanta Nawrot. Mają za sobą po kilka tomików wierszy, nagrody lub nominacje do nich. Z bardziej doświadczonych – Teresa Tomsia czy autorzy, którzy wrócili tutaj: Sergiusz Sterna-Wachowiak (urodzony w Lesznie) i Roman Chojnacki.
Ciągle największą gwiazdą pozostaje Krystyna Miłobędzka, nieco mniej ostatnio aktywna i wydająca poza Poznaniem. Mniej widoczni, jako poeci, są także Bogusława Latawiec i Edward Balcerzan.  
– Nie mamy w Poznaniu – mówi Mariusz Grzebalski – zintegrowanego środowiska literackiego, jak w Krakowie czy Wrocławiu. Struktury SPP jakoś się rozsypały, jest jeszcze ZLP i kilka mniejszych grup, ale o wspólnocie nie można mówić. Dla mnie środowisko literackie to ludzie, którzy stale piszą i wydają książki, uprawiają pokrewne sztuki, otrzymują nagrody, stypendia, mają wspólne czasopisma. I jakoś z tego żyją.

Prof. Piotr Śliwiński prowadzi w poznańskim Zamku spotkanie ze znanym poetą Eugeniuszem Tkaczyszynem-Dyckim (2019). Fot. WBPiCAK

Kluby i spotkania
Wydawane przez WBPiCAK tomiki omawiane są na spotkaniach pn. "Seryjni poeci", które prowadzi literaturoznawca z UAM prof. Piotr Śliwiński. Co miesiąc przedstawiane są nowości wydawnictwa. Z widownią – nie ma problemu, przychodzi od 30 do 100 osób. Poeci ze swoimi książkami wyjeżdżają też do innych miast, a tam, o dziwo, frekwencja jest nieco niższa.
Jest także Klub Literacki Dąbrówka, którego członkowie omawiają wydawane przez siebie w innych wydawnictwach książki. Prowadzi je poeta Jerzy Grupiński. To przez jego instytucję przeszli wszyscy uznani dziś poeci poznańscy w ciągu ostatnich... 50 lat. Dużą rolę popularyzatorską wykonuje Łucja Dudzińska i jej Grupa Literyczna NA KRECHĘ.
Co dwa lata miasto jest gospodarzem "Poznania poetów". To jedno z najważniejszych wydarzeń naukowo-literackich w Polsce. Festiwal charakteryzuje się dużym rozmachem, jest zróżnicowany tematycznie i wielojęzyczny, podkreśla Mariusz Grzebalski.
I tak ma się oto w – przedsiębiorczym – Poznaniu wolne słowo, czyli poezja.

MARIUSZ GRZEBALSKI, rocznik 1969, to jedno z czołowych nazwisk poetyckiego Poznania.
Pochodzi z Łodzi, ale po studiach humanistycznych na UAM na stałe związał się z tym miastem.  Jest autorem prawie 10 tomów wierszy i książki prozatorskiej. Otrzymał wiele nagród – Kazimiery Iłłakowiczówny (1995), Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek (1998, 2007),  Huberta Burdy (2002), Fundacji Kultury (2014). W 2014 r. przyznano mu wrocławskiego Silesiusa i nominowano do nagrody im. Wisławy Szymborskiej. Jego wiersze tłumaczono na osiem języków.

Związek Grzebalskiego z literaturą to nie tylko tworzenie. Jest redaktorem i kierownikiem mającego uznaną renomę wydawnictwa Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury. Od wielu lat redaguje serie: Wielkopolska Biblioteka Poezji i Biblioteka Poezji Współczesnej.

W jednym z wywiadów Grzebalski mówił o swoich fascynacjach Różewiczem, Miłoszem, a także angielskim poetą Audenem czy czeskim – Holubem. Według Krystyny Dąbrowskiej cechą od początku wyróżniającą jego wiersze jest dar plastycznego ukazywania świata połączony z psychologiczną wnikliwością. Utwory te są jakby niedopowiedziane do końca, a autor nie ma skłonności do zajmowania się sobą. A jeśli już – to robi to z dystansem i autoironią. Jest raczej wnikliwym portrecistą i obserwatorem innych, poszukiwaczem owego "wdzięcznego" szczegółu. Jednym z silnych motywów jego wierszy jest obcość ludzi wobec siebie, beznamiętne oddalenie, a także cierpienie i śmierć, o których pisze ściszonym głosem.

Niechęć do patosu, skupianie się na sprawach codziennych czy sceptycyzm przybliżają go, choć tylko generacyjnie, do poetów "brulionu", spośród których najbardziej znani są Świetlicki czy Sendecki.